چکیده گزارش‌های ضدونقیض و پراکنده ۳۰ ساعته گذشته درباره آتش‌سوزی و ناآرامی در زندان اوین حاکی از آن است که این حادثه تاکنون هشت کشته و ۷۰ زخمی داشته است و برخی محبوسان هم از این زندان منتقل شده‌اند.

زندان اوین شنبه شب دچار آتش‌سوزی شد و صدای انفجار و تیراندازی از آن به گوش رسید و موج گسترده‌ای از نگرانی‌ها را به راه انداخت؛ نگرانی‌هایی که حالا کمی فروکش کرده‌اند. قوه قضاییه، رسانه‌ها، خانواده زندانیان و در آخر شاهدان عینی چهار راوی اتفا‌ق‌هایی‌اند که در زندان اوین رخ داد. با این همه جمع‌بندی تمام این روایت‌ها هم روشن نمی‌کند که در آن شب دقیقا چه شد، چه افراد یا عواملی باعث و بانی آن بودند و اگر عمدی در کار بود، با چه هدفی انجام شد؟

زندان اوین یکی از مهم‌ترین مکان‌های نگهداری مخالفان و منتقدان و معترضان جمهوری اسلامی است که کاملا تحت کنترل نهاد‌های امنیتی و قضایی است که همین مسئله دست آن‌ها را در خبرسازی و بحران‌سازی و هرگونه عملیات روانی در این زندان باز می‌گذارد. این نهاد‌ها در چرخه اطلاع‌رسانی درباره اتفاق‌های شنبه شب، پس از شاهدان عینی و رسانه‌ها، در رده سوم قرار دارند و اطلاعات در این زمینه را قطره‌چکانی منتشر می‌کنند.

نخستین راویان این حادثه شاهدان عینی بودند که با انتشار فیلم‌ها و گزارش‌هایی، از شروع ناآرامی‌ها در زندان خبر دادند. روایات این شاهدان یکی از خالص‌ترین و عینی‌ترین روایت‌ها از این حادثه بود که همراه فیلم و عکس و برخی جزئیات دیگر در رسانه‌های اجتماعی منتشر شدند.

رسانه‌ها دومین حلقه اطلاع‌رسانی درباره این ناآرامی‌ها بودند که منبع بسیاری از اخبار و گزارش‌های آن‌ها منابعی ناشناس و آگاه بودند که هویت آن‌ها برای مخاطبان هرگز آشکار نشد. بخش قابل توجهی از اطلاعات و داده‌های این منابع آگاه که مرجع رسانه‌هایی نظیر خبرگزاری فارس و سایر رسانه‌های نزدیک به حاکمیت‌اند، نظیر کشته شدن برخی زندانیان بر اثر انفجار مین‌های کاشته‌شده در زمین‌های زندان اوین، تکذیب شدند.

این منابع آگاه به همراه رسانه‌ها در روز یکشنبه، ده‌ها خبر و ضدخبر پخش کردند تا هم افکار عمومی را گیج و سردرگم کنند و هم به نگرانی‌ها درباره سرنوشت زندانیان دامن بزنند. حجم اطلاعاتی که این رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه منتشر کردند با توضیحات مقام‌های مسئول و رسمی قابل قیاس نیست؛ که البته در وقایعی نظیر آتش‌سوزی در زندان اوین رویه‌ای ثابت است.

پخش خبر مرگ ۴۰ نفر در زندان اوین در تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی و تکذیب آن از آخرین مواردی است که یکشنبه شب توانست برای مدتی، افکارعمومی را ملتهب کند. صداوسیما همچنین با انتشار گزارشی مدعی شد این حادثه به دلیل تلاش گروهی از زندانیان برای فرار از بند سارقان زندان اوین پیش‌ آمد.

روزنامه دولتی ایران هم در شماره روز دوشنبه خود، با انتشار گزارشی ادعا کرد اتفاق‌های زندان اوین «پازلی از نقشه پیچیده گسترش اغتشاش‌ها در کشور» بود. این روزنامه ادعا کرد این حادثه به علت حبس دوتابعیتی‌ها در زندان اوین رخ داد تا حساسیت کشور‌های اروپایی برانگیخته شود.

خانواده‌های زندانیان اوین از دیگر راویان این حادثه بودند که اغلب روایات آن‌ها بر اطلاع‌رسانی از وضعیت عزیزانشان در زندان متمرکز بود و در پاره‌ای موارد، هم آنچه را شنبه شب در این زندان رخ داد، شرح دادند.

قوه قضائیه که مسئولیت اداره زندان اوین را برعهده دارد، از کم‌کار‌ترین و ساکت‌ترین‌ها در این حادثه بود و به انتشار چند اطلاعیه کلی و مبهم اکتفا کرد که تازه‌ترین آن‌ها مربوط به صبح دوشنبه است که از افزایش قربانیان ناآرامی‌های این زندان به هشت نفر خبر داد.

اطلاع‌رسانی قطره‌چکانی قوه قضاییه و سایر نهاد‌ها، کنترل میدان تشویش افکارعمومی را به آن‌دسته از رسانه‌های وابسته به حاکمیت داد که همچون سایر مقام‌های جمهوری اسلامی، در پی پررنگ کردن این حادثه در افکارعمومی و رسانه‌های اجتماعی و به حاشیه راندن هرچند موقت اعتراض‌های سراسری بودند.

مقام‌های جمهوری اسلامی بیش از ۲۹ روز است که برای خاموش و سرکوب کردن اعتراض‌های مردمی در ایران تلاش‌های گسترده‌ای به کار گرفته‌اند که حمله به اقلیم کردستان عراق و کشتار مردم زاهدان در کنار تهدید‌های پیداوپنهان علی خامنه‌ای، از آن جمله‌اند. با این حال بازداشت و کشتار‌ مردم در خیابان‌ها هم تاکنون نتوانسته است این موج اعتراضی را فرو بنشاند و نهاد‌های امنیتی و اطلاعاتی در پی راهکار‌های مکمل دیگری برای به انحراف و حاشیه کشاندن این اعتراض‌ها می‌گردند و ناآرامی‌های اوین هم می‌تواند در زمره آن‌ها باشد.

مقام‌های جمهوری اسلامی از هر اتفاق و پدیده انسانی و غیرانسانی که به تحقق این خواسته‌های آنان منجر شود، استقبال و تلاش می‌کنند زمینه‌‌های وقوع آن‌ها را فراهم کنند یا در شکل‌گیری آن پیشقدم شوند و در نهایت، با پمپاژ ضدخبر درباره وقایع در رسانه‌های خود، موضوع اعتراض‌های خیابانی را به حاشیه ببرند.